KONOSAMENT – MORSKI LIST PRZEWOZOWY
Konosament / Bill of Lading / – B / L to morski list przewozowy, dokument potwierdzający odbiór określonego ładunku na statek. Posiadacz tego dokumentu może w porcie docelowym odebrać przesyłany ładunek.
Konosament jest papierem wartościowym, na podstawie którego można przenieść prawa własności towaru, jest dowodem zawarcia umowy o przewóz i odgrywa główną rolę w handlu międzynarodowym. Konosament jako papier wartościowy reprezentuje towar, na który go wystawiono i stanowi prawo do towaru, a w szczególności prawo dysponowania nim. Jest przedmiotem transakcji handlowych, jest sprzedawany i kupowany.
Konosament zawiera:
Na pierwszej stronie konosamentu zawarte są armatorskie / Master B/L / lub spedytorskie / House B/L / warunki konosamentowe,
natomiast na drugiej stronie konosamentu zawarte są:
– dane załadowcy / shipper /,
– odbiorcy / consignee /,
– notify / firmy lub osoby, która ma być powiadomiona o przypłynięciu kontenera /,
– numer kontenera, ilość, nazwa i waga towaru. Dodatkowo można umieścić inne istotne informacje.
Gdy konosament jest wystawiony przez armatora / przewoznika morskiego – wówczas jest to tzw. Master Bill of Lading / M / BL /.
Jeśli korzystamy z usług firmy spedycyjnej, możemy otrzymać konosamenty wystawione bezpośrednio przez armatora / przewoznika morskiego czyli Master Bill of Lading / M / BL /, lub może być jednak tak, iż otrzymamy konosamenty tzw. spedytorskie, House Bill of Lading / H / BL /, które trzeba dostarczyć i zdeponować we wskazanym biurze spedytora w porcie docelowym, zaś ten skontaktuje się z armatorem w celu wydania kontenera lub towaru z portu.
Konosamenty wystawiane są na podstawie instrukcji konosamentowej otrzymanej od zaladowcy / eksportera lub na podstawie zapisów zawartych w akredytywie.
Wystawienie konosamentu polega na podpisaniu go i opieczętowaniu przez osobę upoważnioną przez armatora / przewoznika morskiego lub spedytora. Dokument ten wystawia się w kilku ponumerowanych egzemplarzach, z których każdy jest oryginałem dokumentu. Zazwyczaj występują 3 oryginały kolejno numerowane 1/3, 2/3/, 3/3.
Oprócz oryginałów, sporządzane są także kopie konosamentów, które nie upoważniają do dysponowania ładunkiem / non negotiable copy /, a służą jedynie do użytku wewnętrznego importera i eksportera. Ilość kopii jest w zasadzie nieograniczona, zależy od wymogów Klienta, ale zwyczajowo wydaje się maksymalnie do 6 kopii. Do odbioru towaru przez odbiorcę wystarczy przedstawić 1/3 oryginalnych konosamentów.
Wydanie oryginałów konosamentów lub zwolnienie kontenera / towaru zwyczajowo następuje po uregulowaniu należności za fracht oraz usługi.
Konosament wystawiony jest na partie towaru / ładunku. Przy przesyłkach kontenerowych FCL konosament może być wystawiony na pojedyńczy kontener lub na partię wielu kontenerów. Przy przesylkach LCL / drobnica konteneryzowana / wystawiany jest na pojedyncza przesylke / palete, skrzynie / lub partie ladunku.
W praktyce przy wysyłkach oceanicznych, oryginały konosamentów nigdy nie płyną statkiem wraz z towarem, dlatego też po ich otrzymaniu od spedytora/armatora należy je niezwłocznie przesłac do odbiorcy np. pocztą kurierską. Przesyłanie konosamentów tzw. poczta statkową / kapitańską może być stosowane wyłącznie na trasach bliskiego zasiegu np. trasach europejskich obsługiwanych statkami bezpośrednimi .
Należy pamiętać, że konosament to papier wartościowy i w przypadku zagubienia oryginałów konosamentów, wydanie towaru lub kontenera zostaje wstrzymane przez przewoźnika / armatora / lub spedytora do momentu dostarczenia oryginałów konosamentu. Zagubienie oryginalnych konosamentów wymaga podjęcia dodatkowych skomplikowanych i długotrwałych działań przez załadowce / eksportera lub importera i przedstawienia zabezpieczeń lub długotrwałych gwarancji bankowych przewoznikowi / armatorowi lub spedytorowi w celu wydania kontenera / towaru, odbiorcy bez prezentacji oryginalnych konosamentów.
Termin przedawnienia roszczeń z umowy przewozu ładunku morzem wynosi co do zasady 2 lata, a więc gwarancja bankowa musi być wystarczająca do zabezpieczenia całego okresu potencjalnej odpowiedzialności. Ponadto, roszczenia do przewoźnika związane z ładunkiem, wynikające z konosamentu, przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym wydanie ładunku nastąpiło lub miało nastąpić.
Należy pamiętać, iż procedury wydania duplikatu konosamentu nie stosuje się do Morskiego Listu Przewozowego, ponieważ jest dokumentem o charakterze niezbywalnym.
Jeśli załadowca ma zaufanie do odbiorcy lub uregulował on już należności za towar, to wtedy zamiast wydruku oryginałów Bill of Lading / B / L / w formie papierowej można wystawić konosament zwany SeaWayBill / SWB / lub Express Bill of Lading / Express B / L /. Jest to konosament, który nie musi być drukowany w formie papierowej w oryginałach, przesyłany i deponowany u przewoźnika w porcie przeznaczenia. Może występować w formie elektronicznej lub jako plik PDF. Kontener lub towar zostanie natychmiast zwolniony i wydany odbiorcy na podstawie jego dyspozycji.
Podobną metodą jest tzw. Telex Release – w momencie uregulowania należności od odbiorcy, załadowca informuje przewoźnika, aby ten skontaktował się ze swoim biurem w miejscu przeznaczenia kontenera i wydał odbiorcy kontener lub towar na podstawie jego dyspozycji. Unika się w ten sposób wysyłania konosamentów do odbiorcy. Jest to możliwe tylko w przypadku, gdy konosamenty nie zostały jeszcze wydrukowane i wydane eksporterowi. Jeśli konosamenty były wydrukowane i zostały wydane, należy zwrócić je do przewoźnika / spedytora i dopiero wtedy można wydać dyspozycję Telex Release. Kontener lub towar zostaje zwolniony i wydany odbiorcy niezwlocznie na podstawie jego dyspozycji.
Do zwolnienia kontenerów wymagane są:
1. a) oryginały konosamentów / Bill of Lading / – imienne lub na zlecenie indosowane,
lub
b) Telex Release – zwolnienie teleksowe,
lub
c) Sea Waybill / SWB / lub Express Bill of Lading / Express B / L /
2. upoważnienie spedytora do odbioru kontenerów / ładunku, towaru w imieniu odbiorcy finalnego
3. uregulowanie wszystkich wymaganych opłat – frachtów oceanicznych, opłat lokalnych, demmurage / detention
Rodzaje konosamentów
W obrocie morskim można wyróżnić następujące rodzaje konosamentów:
1. Załadowania (Shipped, On board) i Przyjęcia do załadowania (Recevied for shipment)
2. Czysty (Clean bill of lading) oraz Nieczysty (Foul, Claused bill of lading)
3. Konosament Liniowy (Liner bill of lading) i Czarterowy (Bill of fading to be used with charter-party)
4. Konosament elektroniczny (Electronic bill of lading)
5. Konosament bezpośredni (Through bill of lading)
6. Konosament zwykły oraz przeładunkowy (Transshipment bill of lading)
Podstawowym konosamentem jest „Konosament załadowania”, który zawiera potwierdzenie, że ładunek został załadowany do przewozu. Konosament ten określa nazwę statku oraz datę zakończenia załadowania, precyzyjnie określając fakt przyjęcia ładunku do przewozu. Odpowiedzialność przewoźnika rozpoczyna się od momentu wystawienia tego dokumentu z konkretną datą wpisana na konosamencie.
Możliwe jest wyróżnienie trzech rodzajów konosamentów, w oparciu o kryterium sposobu wystawienia:
1. Konosament imienny (ang.straight bill of lading) – legitymuje osobę imiennie wskazaną w treści dokumentu
2. Konosament na zlecenie (ang. to order bill of lading) – legitymujący osobę wymienioną w dokumencie oraz każdego, na kogo przeniesione zostały prawa z dokumentu – poprzez każdy rodzaj zbycia, np. sprzedaż
3. Konosament na okaziciela (ang. bearer bill of lading)
FUNKCJE KONOSAMENTU
Konosament / B / L spełnia kilka funkcji:
– jest dowodem przyjęcia określonego w nim ładunku do przewozu i zobowiązaniem przewoźnika do wydania tego ładunku w porcie przeznaczenia legitymowanemu posiadaczowi konosamentu;
– jest papierem towarowym, ponieważ reprezentuje towar, na który został wystawiony i upoważnia do dysponowania tym towarem;
– jest papierem wartościowym / przeniesienie praw własności do ładunku, na który konosament opiewa, wymaga równocześnie przeniesienia / wydania samego dokumentu;
– jest dokumentem przenaszalnym, w zależności od rodzaju konosamentu poprzez wręczenie, indos lub drodze cesji;
– nie jest umową przewozu ładunku; To bardzo istotna cecha konosamentu.
Konosament nie jest umową dotyczącą przewozu towarów / ładunków pomiędzy przewoźnikiem a załadowcą, albo pomiędzy przewoźnikiem a odbiorcą.
Konosament to potwierdzenie przejęcia towaru przez przewoźnika / armatora do przewozu drogą morską.
Konosament potwierdza prawo do towaru, na który został wystawiony, co z pewnością ułatwia obrót towarami w handlu morskim. Nabywca konosamentu uzyskuje prawa do ładunku nie tylko w nim wskazanego, ale staje się także podmiotem uprawnionym do odbioru towaru po zakotwiczeniu statku do portu przeznaczenia oraz do dysponowania nim w okresie przewozu. Ustawowe wymogi jakie musi spełniać konosament, określone w Kodeksie Morskim, mają niezwykle doniosłe znaczenie, przesądzające o funkcji tegoż dokumentu w transakcjach handlowych. Co więcej, biorąc pod uwagę charakter prawny konosamentu, należy niezaprzeczalnie uznać go za papier wartościowy, z którego treści wynika zobowiązanie przewoźnika do wydania ładunku oznaczonego w konosamencie, osobie uprawnionej z treści konosamentu i będącej jego posiadaczem.
Rola konosamentu w transporcie morskim jest niewątpliwie szczególna. Stanowi bowiem ona źródło relacji pomiędzy przewoźnikiem, a osobą legitymowaną na podstawie tego dokumentu do odbioru ładunku.
W morskim obrocie handlowym powszechnie przyjmuje się, że konosament to jeden z najważniejszych dokumentów służący do przenoszenia praw związanych z ładunkiem.
Kwit sternika to dokument wydawany zaladowcy po przyjeciu ladunku na statek. Kwit sternika zawiera wszystkie dane dotyczace towaru przeniesione z konosamentu. Kwit sternika jest podpisywany przez pierwszego oficera / oficera zaladunkowego. Kwit sternika bez uwag to tzw. czysty kwit sternika. Kwit sternika z uwagami zawierajacymi uwagi i zastrzezenia dotyczace stanu towaru, opakowania to tzw. brudny kwit sternika. Aby zostal wydany czysty konosament kwit sternika musi byc czysty, czyli bez uwag. Obecnie nie jest stosowany przy wysylkach kontenerowych.